Uzun zamandır şu “Karamanlılar” denen insanlar üzerinde çalışıyorum. Pek çok yerde bu konu ile ilgili konferanslara katıldım, kitaplar okudum, yazdım.
Türkofon dedikleri, Türkçe konuşan Hıristiyanlar dedikleri, Türk Ortodokslar dedikleri benimse Kiliseye giden Osmanlı tebaası dediğim bu insanların benim için en önemli yanı bir zamanlar komşularımız, arkadaşlarımız, hısımlarımız olmasıdır.
Dini farklılıkları onları kendi dönemlerinde-ne üstün ne alçak- yapmadı. Üstün demeyelim ama ayrıcalıklı oldukları yerler olmadı değil. Mesela sanatkarlık, eğitim, bürokrasi, esnaflık alanında hep bir adım önde oldular.
Vatan meselesine gelince;
Elbette içlerinden özellikle Ege ve Karadeniz’de yaşayan hainler çıktı. Fakat Anadolu Hıristiyanlarının büyük bölümü Milli Mücadeleye maddi manevi büyük destek vermişlerdir.
İşte onun kanıtı:
30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan Mübadele Antlaşması öncesi buna karşı çıkarak mübadeleyi kabul etmediklerini, Yunanistan’a gitmek istemediklerini her fırsatta dile getiren Türkiye Ortodoksları şöyle bir bildiri hazırladılar ki bu bildirinin altında Nevşehirli ve Ürgüplü Hıristiyanlar da vardı.
”Anadolu’da Mecburi Mübadelenin Türk Ortodokslara Şümulü Var mıdır?......”Biz Türk Ortodoksları Türk olduğumuz tarihen sabittir. Lisan ve âdât ve âdap ve muaşşerâtımız yine Türk’tür.
Şu itibarla irkiyetleri Türk olmayan ve yalnız Türk tabiiyetinde bulunan diğer Rumlarla kabil-i kıyas değiliz. Bizim ekalliyetlerle hiçbir münasebetimiz yoktur. Doğrudan doğruya Türk İslâmların ekseriyeti
dahilinde aynı ırka mensup ve yalnız din noktasından Ortodoksluk mezhebine saikiz.
İşte bu menşe-iırkıyemizi, aslımızı, lisanımızı tefsir ve ezhan ederek,ol suretde Türk İslam kardeşlerimizle birlikte Türk vatanının selamet ve saadetiigaye-i ulviyesinde aynı fikir ve hiss-i mütefekkir ile ve mütehassıs-ı yek vücut olarak yaşamaya karar verdik.
Doğup büyüdüğümüz ana topraklarımızdan başka bize külliyen yabancı ve ahlak ve âdâtımıza, lisanımıza gayri muvafık muhitlerde, topraklarda yaşayamayız ve yaşamamızın da kabiliyet ve imkanı yoktur. (İstamat Zihni, Temmuz 1339/1923 no:2 Anadolu Ortodoksluk Sedası,(29 temmuz 1922)
Fener Rum Patrikhanesini ve işgalleri kınayan Türk Ortodoks Cemaatinin ruhani temsilcileri ve murahhasları arasında Nevşehir Türk Ortodoks Cemaati Murahhası Güdürlüoğlu Anarkius ve Ürgüp Türk Ortodok Cemaati Murahhası Hacı Eftimoğlu Efdad’da bulunmaktadır.